Initialen
In heel veel handschriften komen initialen voor. Het woord ‘initiaal’ komt uit het Latijn en betekent letterlijk ‘aan het begin staand’. Die eerste letter van een tekst, hoofdstuk of paragraaf noemen we een initiaal wanneer deze opvallend afwijkt van de rest van de letters. Initialen zijn groter en dikker dan gewone letters. Er bestaan verschillende soorten initialen: van zeer uitvoerig bewerkt tot heel eenvoudige letters. 

Afb. 9: Gehistorieerde initiaal

De meest uitbundige initiaal is de gehistorieerde initiaal (afb. 9). Dit is eigenlijk een miniatuur en initiaal ineen. In en om de letter is een verhalende scène afgebeeld, zodat aan de afbeelding al duidelijk werd waar de tekst over zou gaan. Deze initialen werden gebruikt bij belangrijke stukken tekst en komen voor in de meer kostbare handschriften.
Initialen zonder miniatuur maar wel met veel versiering noemen we gedecoreerde initialen. Dit kon op heel veel verschillende manieren, bijvoorbeeld in bloem- en bladmotieven, maar ook met geometrische patronen of krulmotieven (afb. 10 en 11). Initialen werden niet altijd met verf geschilderd, er bestaan ook penwerkinitialen: deze werden (net als de andere letters) met een ‘pen’ (of eigenlijk dus een veer) in rode inkt of blauwe inkt (of allebei) getekend.

Afb. 10: Geometrische motieven	Afb. 11: Krulmotieven

Initialen | Lombarde
De meest eenvoudige initiaal is de lombarde. Deze initiaal was niet groot, vaak maar één tot drie regels hoog, en meestal in één kleur, blauw of rood. Soms bevatten lombarden een siermotief, wat met inkt is aangebracht (afb. 12). Bij eenvoudige teksten werden lombarden vaak door de kopiist zelf aangebracht.

Afb. 12: Tekst met een grote lombarde